الگوی مصرف از نگاه دین

كتاب «الگوی مصرف (برگزیده اسلام و الگوی مصرف)» نوشته دكتر علی‌اكبر كلانتری از سوی موسسه بوستان كتاب به چاپ پنجم رسید.

به گزارش ایبنا، این پژوهش بر آن است موضوع الگوی مصرف را براساس نصوص معتبر دینی با نگاهی نو و فراگیر و منطبق بر نیازها و واقعیات زمانه، تحلیل و بررسی كرده و بدین ترتیب به تبیین یكی از نیازهای مهم جامعه یعنی الگوی مصرف در عرصه‌های مختلف و از نگاه دین كمك كند.

گرچه از نگاه دینی، زندگی حقیقی، در سرای آخرت تحقق می‌یابد و به گفته قرآن «زندگی دنیا، جز سرگرمی و بازیچه نیست و بی‌تردید زندگی حقیقی تنها [در] سرای آخرت است.(سوره عنکبوت، آیه 64)» اما از نگاه قرآنی، چگونگی گذران زندگی انسان از جمله نحوه دخل و خرج او، تاثیری گریزناپذیر و حتمی بر چگونگی حیات جاویدان او در سرای آخرت دارد «و هركسی در این [جهان] كور باشد، در آخرت [هم] كور و گمراه‌تر خواهد بود.(سوره اسراء، آیه 72)».

بر همین اساس است كه می‌توان چگونگی مصرف و هزینه كردن اموال را از مباحث مهم دینی نیز محسوب داشت و آن را از موضوعات تنها اقتصادی، فرهنگی و... قلمداد نكرد.

به دیگر سخن، گرچه این موضوع، از ابعاد و زوایای گوناگون مانند جایگاه مصرف در دانش اقتصاد، پیوند مصرف با تولید، تاثیر فرهنگ، اخلاق و آداب اجتماعی بر مصرف و... قابل طرح و بررسی است، اما با توجه به شكل‌پذیری رفتار فردی و اجتماعی مردم از دین و تاثیر ملموس و انكارناپذیر آموزه‌های دینی بر كم و كیف مصرف، بررسی و كاویدن آن از این نگاه نیز دارای اهمیت فراوان است.

به اعتقاد نویسنده این كتاب، اهمیت پرداختن به موضوع با رویكرد یاد شده بدان جهت است كه اگر در نگاهی كلی و فراگیر، مصرف آحاد جامعه را در سه بخش ضروریات، رفاهیات و تجملات، مطالعه كنیم، با تاسف، مقدار مصرف بسیاری از مردم در بخش اخیر، بیشترین و در بخش نخست، كمترین است.

بدیهی است ریشه‌یابی این كاستی بزرگ و شناخت علل آن بدون مطالعات و كاوش‌های همه‌جانبه میسر نیست، اما بی‌گمان عدم تبیین آموزه‌های دینی در این باب یا تبیین ناكافی بلكه تفسیر نادرست برخی از آنها، از مهمترین علل این امر به شمار می‌آید.

نویسنده، روش پژوهش خود را در بحث الگوی مصرف چنین شرح می‌دهد:  «ما در سیر مباحث، از یك سو آیات، روایات و به طور كلی آموزه‌های دینی را تجزیه و تحلیل كرده مورد استفاده قرار می‌دهیم و از سوی دیگر، دیدگاه‌های كارشناسان در عرصه‌های گوناگون و واقعیات ارائه شده از سوی ایشان را ملحوظ خواهیم داشت.

این شیوه، سبب می‌شود نتایج و برداشت‌ها، از پشتوانه علمی و دینی و ضمانت اجرایی بیشتری برخوردار شود، زیرا آحاد مسلمان و در عین‌حال واقع‌نگر، برای دین و آموزه‌های دینی ـ‌ در صورتی كه به درستی و واقع‌بینانه‌ تبیین شود ‌ـ احترام و اهتمام ویژه قائلند. از این‌رو باید روش و شیوه تحقیق در این پژوهش را تلفیقی از شیوه‌های كتابخانه‌ای، میدانی و توصیفی دانست.

این پژوهشگر در چینش و تنظیم مباحث این کتاب، نخست به كلیاتی اشاره کرده است كه نسبت به جنبه‌های گوناگون موضوع، عمومیت دارد و می‌توان به عنوان مدخل به آن نگریست. سپس موضوع را از نگاه فردی مورد توجه قرار داده و به بررسی ابعاد گوناگون آن از این حیث ‌پرداخته است و سرانجام آن را با رویكرد عمومی و دولتی بررسی می‌کند.

از منابع مورد استناد در تدوین این اثر می‌توان كتاب‌های قرآن كریم، نهج‌البلاغه، شرح نهج‌البلاغه ابن ابی‌الحدید، مناقب آل ابی‌طالب، عدة‌الداعی، لسان‌العرب، اقتصاد كلان، مسند احمد، تحریرالوسیله، غررالحكم، بهجت عارفان، المحاسن، جمعیت و تنظیم خانواده، عبد صالح، اسلام از نظر ولتر، وسائل‌الشیعه، و... را نام برد.

چاپ پنجم كتاب الگوی مصرف (برگزیده اسلام و الگوی مصرف)» در شمارگان 1000 نسخه، 156 صفحه و بهای 27000 ریال راهی بازار نشر شده است.

تهیه و تنظیم: گروه کتاب تبیان - محمد بیگدلی